ഇന്ത്യയിലെ ഒട്ടുമിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ യാത്ര ചെയ്യുകയും തമിഴ്നാട്ടിൽ കുറേ വർഷങ്ങൾ ജീവിക്കുകയും ചെയ്തപ്പോഴാണ് കേരളത്തിൻ്റെ മഹത്വം കൂടുതൽ തെളിഞ്ഞു കിട്ടിയത്. എന്തൊക്കെ ന്യൂനതകളുണ്ടെങ്കിലും മനുഷ്യാവകാശവും പൗരബോധവും ഏറെക്കുറെ നന്മയോടെ പുലരുന്നത് ഇവിടെ മാത്രമാണ്. രാജ്യത്തിന് മൊത്തം മാതൃകയാക്കാവുന്ന ഒരു നന്മ ഇവിടെയുണ്ട്.
ലോകത്തിൻ്റെ എല്ലാ ഭാഗത്തേക്കും യാത്ര ചെയ്യുകയും ആ സംസ്ക്കാരവുമായി അടുത്തിടപഴകുകയും ചെയ്ത മനുഷ്യർ ഏറ്റവും കൂടുതലുള്ള സംസ്ഥാനം ഒരുപക്ഷേ , കേരളമായിരിക്കും. അതുപോലെ ലോകത്തിൻ്റെ എല്ലാ ഭാഗത്തു നിന്നും മനുഷ്യർ എത്തിച്ചേരുകയും ഇടപഴകുകയും ചെയ്ത സംസ്ഥാനം കേരളമായിരിക്കും. അങ്ങനെ സാംസ്ക്കാരികമായ കൊടുക്കൽ വാങ്ങലുകൾ നടക്കുന്നിടത്ത് സംഭവിക്കുന്ന വെളിച്ചമാണ് കേരളത്തിന് ലഭിച്ച നന്മ.
ലോകത്തിൻ്റെ ഏത് ഭാഗത്ത് പ്രശ്നമുണ്ടാകുമ്പോഴും അത് നമ്മുടെ സ്വന്തം പ്രശ്നം പോലെ നാം അനുഭവിക്കും. കാരണം, കേരളത്തിലാണ് നാം കഴിയുന്നതെങ്കിലും അബോധപരമായി നാം ലോക പൗരന്മാരാണ്. ആ ഒരു വലുപ്പം നമ്മുടെ ബോധത്തിന് നല്കിയത് വ്യത്യസ്തതകളുമായി ഇടപഴകി ജീവിച്ച സാഹചര്യങ്ങളാണ്.
നാനാത്വത്തിൽ ഏകത്വവും മതേതരത്വവും ഉന്നത മൂല്യങ്ങളായി കരുതി സൗഹൃദവും സഹവർത്തിത്വവും എല്ലാ മേഖലയിലും പ്രസരിപ്പിച്ചാലേ ഇന്ത്യ ഒരൊറ്റ ജനതയെന്ന ഒരുമയിലേക്ക് ഉണർന്നു വരികയുള്ളൂ. അപര വിദ്വേഷം പടർത്തി അധികാരങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കാമെന്നല്ലാതെ സമാധാനം സൃഷ്ടിക്കാനാകില്ല എന്നത് ലോക ചരിത്രത്തിൽ നിന്ന് വായിച്ചെടുക്കാവുന്ന യാഥാർത്ഥ്യമാണ്.
